fbpx

Sporten volgens je cyclus

Waarom heeft krachttraining toch zo’n negatief image onder vrouwen? Vaak wordt er gedacht dat je van een paar keer gewichtheffen meteen in mega gespierde bodybuilder verandert, maar daar moet je toch echt wel wat meer voor doen dan dat….

Fit young woman lifting barbells looking focused, working out at a gym

Het is juist voor vrouwen (en met name vanaf je 35e) erg belangrijk om aan krachttraining te doen. Ik vertel je zo waarom dit zo belangrijk is, maar eerst nog even dit… Als vrouw heb namelijk ook rekening te houden met je hormonen. 

Misschien herken je het wel dat je op bepaalde momenten van je cyclus meer aan kunt en ook meer zin hebt om te sporten dan op andere momenten. Vaak heb je hier je hormonen voor te danken. In deze blog ontdek je hoe het nou echt zit met krachttraining en op welke manier én op welk moment je het beste kunt sportend dus let’s go!

Bodybuilder of gewoon fit en sterk?

Waarom zou je aan krachttraining doen als vrouw? Je wilt misschien helemaal geen mega spierballen, maar waarschijnlijk wil je wel wat fitter of sterker zijn en zou je het ook niet erg vinden om een iets strakker lijf te hebben toch? Om dit voor elkaar te krijgen moet je, zeker vanaf je 35e, wel in beweging komen. 

Heb je als doel wel om je spieren flink te laten groeien? Ook dan is dit een interessant artikel om even door te lezen. 

We verliezen sowieso ongeveer 1% aan spiermassa per jaar. Dit is op zich niet erg want dit kweek je er ook wel weer bij door enigszins actief te zijn, maar vanaf je 35e verlies je al snel 3% aan spiermassa per jaar! Om dat te compenseren moet je dus wel echt regelmatig wat gewichten heffen. Met cardio of wandelen ga je dit namelijk niet compenseren. 

Een ander groot voordeel van krachttraining is het hebben en houden van steker botten en gewrichten. In de jaren dat je menstrueert zorgt oestrogeen ervoor dat je gewrichten soepel blijven en je botten sterk. Naarmate je ouder wordt neemt oestrogeen steeds meer af en dat zorgt voor zwakkere botten en stramme gewrichten. 

En als je denkt dat dit alleen voor oudere vrouwen geldt dan heb je het mis! Na je 30e neemt je botdichtheid al af. Dit wordt versneld in de jaren voor de menopauze en neemt in hoge mate toe na de menopauze (gemiddeld vanaf je 50e). Hoe eerder je begint met krachttraining, hoe sterker je botten en hoe minder groot de kans op osteoporose (botontkalking).
Kortom, zowel voor je spiermassa (kracht en fitheid) als sterke botten, is krachttraining een absolute musthave voor vrouwen. 

En ben je nu bang dat je in een opgeblazen bodybuilder verandert? Wees dan gerust! Om dit te kunnen moet je meer doen dan 3 keer in de week een uurtje krachttraining doen. Je moet dan ook je voeding drastische aanpassen en dagelijks (meerdere uren per dag) met gewichten in de weer zijn. Daarbij is het ook zo dat vrouwen, in aanleg, minder spiermassa hebben dan mannen. Je moet dus al een flinke tijd, structureel aan krachttraining doen om ook echt flink wat spieren op te bouwen.

Spieropbouw en hormonen

Als we het hebben over spieropbouw dan denk je misschien al snel aan testosteron, het mannelijke hormoon dat onder andere in verband wordt gebracht met spiermassa. Ook vrouwen maken testosteron aan. Dit is alleen aanzienlijk lager dan bij mannen. Je zou dan al snel de conclusie kunnen trekken dat minder testosteron ook minder spieropbouw betekend, maar zo werkt het niet helemaal…

Testosteron werkt bij mannen namelijk anders dan bij vrouwen. Hoewel hier nog niet veel specifiek onderzoek naar is gedaan weten we inmiddels uit onderzoek bij dieren dat alleen testosteron niet de reden is van spieropbouw. Ook hier komt onze hormoonhuishouding weer om de hoek kijken. Het lijkt er op dat bij vrouwen het groeihormoon (IGF-1) een belangrijkere rol speelt als het gaat om spierontwikkeling dan bij mannen. Vrouwen produceren net zoveel IGF-1 als mannen en produceren 3 keer zoveel groeihormoon dan mannen. Dit verklaart waarom ook vrouwen flink wat spieren kunnen opbouwen als ze dit zouden willen.

Naast testosteron speelt er nog een ander hormoon een belangrijke rol als het gaat om spieropbouw: oestrogeen. Vaak wordt oestrogeen als slechte tegenhanger van testosteron gezien: oftewel, oestrogeen zorgt voor vetophoping en voorkomt dat je, als vrouw, spieren kunt opbouwen. Niks is minder waar.

  • Oestrogeen helpt bij spierherstel (onder andere door de ontstekingswaarden te verlagen).
  • Oestrogeen voorkomt spierverlies.
  • Oestrogeen beschermt je gewrichten, botten en pezen tegen verwondingen .
  • Oestrogeen maakt je niet dik. Oestrogeen verhoogt juist je stofwisseling
  • Oestrogeen verhoogt insuline gevoeligheid (makkelijker opnemen glucose)

Spieren kweek je niet in de sportschool, maar in de rustperiode erna

Om uiteindelijk gebruik te kunnen maken van deze hormonale voordelen moet je wel je spieren en je lichaam regelmatig uitdagen en tot het uiterste gaan. Je kweekt namelijk geen spieren in de sportschool, maar juist in de herstelperiode erna.

Als je op de juiste manier aan krachttraining doet dan ontstaan kleine scheurtjes in je spieren. Je lichaam gaat aan de slag om deze scheurtjes te repareren en zo ontstaat extra spierweefsel. Je lichaam kan dit herstelproces alleen goed uitvoeren als het in een staat van rust en herstel zit. Dit gebeurt dus  ná een training.

Om op dit niveau te komen zal je jezelf dus moeten uitdagen. Het valt me keer op keer weer op dat juist vrouwen zichzelf maar weinig uitdagen wat dat betreft. Vrouwen staan vooral veel op de loopband of crosstrainer (soms uren achter elkaar) met het idee dat ze daarmee het lichaam gaan krijgen dat ze willen. Helaas werkt dit vaak juist averechts. De (langdurige) cardiosessies zorgen voor extra aanmaak van het hormoon cortisol dat juist een vetopslag hormoon is. Is je doel afvallen dan is krachttraining in combinatie met de juiste voeding the way to go.

Een richtlijn voor een goede krachttraining sessie is om je te richten op de grote spiergroepen (rug, schouders, benen). Probeer jezelf zo uit te uitdagen dat je maximaal tussen de 8 en 12 herhalingen kunt halen met het gewicht dat je op dat moment gebruikt. Haal je met gemak meer dan 12 herhalingen? Dan is het tijd voor een zwaarder gewicht. Let goed op de uitvoering van je beweging. Doe je dit verkeerd dan kun je juist blessures krijgen of haal je niet het maximale resultaat uit je training. Er is nog iets om rekening mee te houden en dat is je maandelijkse hormooncyclus.

Sporten tijdens je cyclus

De hormonale fluctuaties tijdens je cyclus kunnen ervoor zorgen dat je sportprestaties ook variëren. Er is niet veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de hormonale invloed op sportprestaties en de onderzoeken die gedaan zijn, zijn niet altijd even doorslaggevend. Toch zijn er wel wat interessante dingen om rekening mee te houden.

Het lijkt erop dat oestrogeen het uithoudingsvermogen kan bevorderen doordat het je metabolisme verandert (onder andere een hogere beschikbaarheid van glucose in je spieren). Progesteron lijkt juist het tegenovergestelde te doen. Dit betekend dat je, in de fases waarin oestrogeen hoger is, jezelf meer kunt pushen.

Tegelijkertijd ondersteunt oestrogeen het spierherstel wat, in combinatie met de juiste voeding en voldoende hersteltijd, voor meer spieropbouw kan zorgen in de fases waarin oestrogeen hoger is.

Tijdens de fases waarin progesteron hoger en oestrogeen lager is, is het vooral belangrijk om je te richten op juiste vorm van bewegen én je voeding. Progesteron heeft namelijk een negatief effect op het eiwitmetabolisme wat inhoudt dat er meer verspilling is van eiwitten. Extra eiwitten in deze fases kunnen deze verspilling tegen gaan en zorgen ervoor dat je minder last hebt van cravings.

Deze cravings ontstaan meestal doordat progesteron je behoefte aan extra calorieën vergroot (mede vanwege de verandering in metabolisme). Eet je te weinig in deze fases dan zal je lichaam een signaal afgeven om meer te eten. Wanneer je dit negeert dan ontstaan de welbekende PMS eetbuien en cravings.

Kortom: Oestrogeen verhoogt je energie en zorgt ervoor dat je glucose-, eiwit- en vetmetabolisme efficiënter is. Je bent insulinegevoeliger en spierherstel en -opbouw zijn groter onder invloed van oestrogeen.

Progesteron versnelt je metabolisme waardoor je meer behoefte hebt aan extra calorieën. Tegelijkertijd ben je minder insuline gevoelig en is spieropbouw en -herstel minder groot dan in de andere fases.

De beste keus per fase

Tijdens je menstruatie (je winterfase) is je lichaam druk bezig met je menstruatie. Dit kost energie en de ontstekingswaarden in je lichaam zijn hoger. Dit kan ervoor zorgen dat je minder uithoudingsvermogen hebt en dat je prestaties lager liggen. Omdat je hormonen, zeker in de eerste 3 tot 7 dagen lager (en dus meer evenwichtig) zijn kan het juist een fases zijn waarin je goed presteert. Dit verschilt van vrouw tot vrouw en is ook afhankelijk van de hoeveelheid klachten die je tijdens je menstruatie ervaart.

Ervaar je veel klachten tijdens je menstruatie? Richt je dan vooral op ontspanningsoefeningen in de vorm van yoga, wandelen of flexibiliteitsoefeningen. Voel je je goed dan kun je je reguliere programma aanhouden en eventueel waar nodig de intensiteit wat aanpassen.

Tijdens je pre-ovulatie (de lente fase) wordt oestrogeen steeds hoger. Hierdoor ervaar je als het goed is meer energie, een groter uithoudingsvermogen en een sneller spierherstel na je training. Dit is dus bij uitstek een fase waarin je jezelf iets meer kunt pushen en de intensiteit kunt verhogen. Dit is een goede fase om onder andere hogere intensiteitstrainingen toe te voegen. Denk bijvoorbeeld aan Cardiosessies zoals hardlopen en fietsen, maar ook dansen of andere vormen van sporten waarbij je hartslag flink omhoog gaat. Doe je vooral aan krachttraining? Dan is dit een fase om de intensiteit (meer gewicht) aan te passen.

De periode rondom, en met name voorafgaand aan, je ovulatie (zomerfase) is qua energie en uithouding hét moment om te presteren. Oestrogeen is nu op haar hoogst en ondersteunt door extra testosteron heb je meer energie en een groter uithoudingsvermogen. Je kunt jezelf hier nog net even wat verder uitdagen of je persoonlijke record neerzetten. Denk in deze fase aan sporten zoals HIIT workouts, bootcamp, crossfit of kickboxen. Allemaal combinaties van explosiviteit, kracht en uithouding.

Ben je gevoelig voor de plotselinge shift in hormonen dan kunnen de 1 a 2 dagen net na je ovulatie voor een dipje zorgen. Oestrogeen en testosteron zijn dan flink gedaald, maar progesteron is nog niet voldoende aanwezig om dit op te vangen. Meestal voel je je na een dag of 2 wel weer wat beter.

Je gaat nu je nazomer in. Deze fase is vergelijkbaar met je late lente en zomerfase, maar je zal merken dat je energie geleidelijk afneemt en dat alles wat meer vertraagd. Dit is met dank aan progesteron.

De pre-menstruatie fase (je herfstfase) is de 7 tot 10 dagen voorafgaand aan je menstruatie. Progesteron heeft nu de overhand en dat zorgt ervoor dat je metabolisme, uithoudingsvermogen en insulinegevoeligheid veranderen. Let nu goed op je voeding (en met name je eiwitinname). Grote kans namelijk dat je nu een grotere calorie behoefte hebt. Vanwege het negatieve effect dat progesteron op je eiwitmetabolisme heeft is het vooral belangrijk om je eiwitinname nu op peil te houden.

Omdat je insuline gevoeliger bent is het ook raadzaam om nu minder aan (lange) cardiosessie te doen. Je kunt je nu veel beter richten op meer statische sportvormen zoals krachttraining, poweryoga of bodypump. Beperk je trainingssessies tot maximaal 45-60 minuten, Hiermee voorkom je dat je lichaam extra cortisol gaat aanmaken.

Tot slot

Zoals je ziet kan je hormoonhuishouding je sportprestaties nogal beïnvloeden, vooral als je gevoelig bent voor de hormoonfluctuaties van je cyclus of als je hormoonbalans niet helemaal optimaal is. Luisteren naar je lichaam is dan erg belangrijk. Dit kan alleen als je weet hoe jouw cyclus loopt en op welke manier je hormoonhuidhouding je sportprestaties beïnvloeden (of niet).

Hiervoor is het belangrijk dat je je cyclus trackt, maar ook dat je de juiste gegevens met elkaar vergelijkt. Het heeft namelijk niet zoveel zin om je winterfase (menstruatie) te vergelijken met je pre-ovulatiefase (lentefase). Dit kan voor teleurstelling zorgen terwijl dat helemaal niet nodig is. Vergelijk liever dezelfde fases met elkaar. Dus vergelijk je zomerfase van je cyclus met de zomerfase van je volgende cyclus en daarop volgende cycli. Zo krijg je een veel beter beeld van je progressie en prestaties.

Naast sporten is het ook van groot belang dat je voldoende rust en herstelmomenten inbouwt in je leven. Stress, of dat nou komt door het sporten of door andere zaken in je leven, hebben een negatief effect op je prestaties, spieropbouw, herstel en hormoonhuishouding. Merk je dat het sporten moeizaam gaat of bereik je niet de doelen die je graag wilt bereiken. Kijk dan ook eens kritisch naar je rust en herstelmomenten. 

Ook voeding speelt een belangrijke rol. Zeker ook omdat de oestrogeen en progesteron een heel andere uitwerking hebben op je metabolisme. Je wilt dus, gedurende je cyclus, ook je voeding aanpassen op de verschillende fases. Kun je hiervoor wel wat inspiratie gebruiken? Check dan eens mijn kookboek “Eten volgens je cyclus“. Hierin staan ruim 100 recepten voor ontbijt, lunch, avondeten en tussendoortjes, allemaal afgestemd op de vier fases van je cyclus. 

Heb je meer behoefte aan persoonlijke begeleiding? Dat kan ook! Stuur me een berichtje via cyclus@ellendaenen.nl of via Whatsapp en ik kijk samen met je wat het beste voor je is. 

Artikelen gebruikt voor deze blog:

  • Circulating levels of IGF1 are associated with muscle strength in middle-aged- and oldest-old women
    February 2011European Journal of Endocrinology 164(2):189-96
    DOI:10.1530/EJE-10-0703
    SourcePubMed
  • The effect of the menstrual cycle on exercise metabolism: implications for exercise performance in eumenorrhoeic women
    Tanja Oosthuyse 1, Andrew N Bosch
    Affiliations expand
    PMID: 20199120 DOI: 10.2165/11317090-000000000-00000
    J Hum Kinet. 2019 Aug; 68: 123–133.
    Published online 2019 Aug 21. doi: 10.2478/hukin-2019-0061
    PMCID: PMC6724592
    PMID: 31531138
  • The Influence of the Menstrual Cycle on Muscle Strength and Power Performance
    Blanca Romero-Moraleda,1 Juan Del Coso,*,1 Jorge Gutiérrez-Hellín,1 Carlos Ruiz-Moreno,1 Jozo Grgic,2 and Beatriz Lara1
    World J Diabetes. 2021 Oct 15; 12(10): 1622–1654.
    Published online 2021 Oct 15. doi: 10.4239/wjd.v12.i10.1622
    PMCID: PMC8554369
    PMID: 34754368
  • Estrogens and the regulation of glucose metabolism
    Marià Alemany
  • The Influence of Estradiol and Diet on Small Intestinal Glucose Transport in Ovariectomized Rats
    Yasuhiro Kimura, Karyl K. Buddington, and Randal K. Buddington rkbl@ra.msstate.eduView all authors and affiliations
    Volume 229, Issue 3
    https://doi.org/10.1177/153537020422900302
    Adv Metab Disord
    . 1971;5:119-47. doi: 10.1016/b978-0-12-027305-8.50024-2.
  • The metabolic influence of progestins
    R L Landau, J T Poulos
    PMID: 4934165 DOI: 10.1016/b978-0-12-027305-8.50024-2