Gezond brein, gezond lijf: #1 Brein basics
Als we aan onze gezondheid denken dan denken we vaak aan onze lichamelijke gezondheid, maar wist je dat ons brein aan de basis staat van onze gezondheid? Dat ons brein alles regelt en overal bij betrokken is?
Zo regelt ons brein onze vitale functies zoals ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur, maar ook onze fysiologie zoals de hormoonhuishouding, eetlust, bloeddruk, libido, slaap en immuunsysteem. Tot slot staat het ook aan de basis van onze emoties, genot, motivatie en de vlucht of vecht respons net als ons denken, redeneren, analyseren, spreken, horen en nemen van beslissingen. Wil je een gezonder lijf dan zul je dus eerst bij de basis moeten beginnen: ons brein.
Driedeling van ons brein
Ons brein bestaat uit 3 verschillende delen: het reptielenbrein, het emotionele brein en de neocortex. Samen vormen zij het complexe systeem dat ons maakt wie we zijn.
Het reptielenbrein is, evolutionair gezien, het oudste deel van ons brein en heeft als functie om ons te laten overleven en voortplanten. Het bestaat uit de hersenstam en het cerebellum. Hier huist ons instinct en wordt ons overleven en voortplanten geregeld. Onze vitale functies en reflexen worden hier automatisch geregeld net als onze lichaamscoördinatie en evenwicht.
Ons emotionele brein is een samenwerking tussen ons reptielenbrein en ons limbisch systeem. Ons limbisch systeem is betrokken bij onze emoties, genot, motivatie, de opslag van emotionele gebeurtenissen en regelt diverse fysiologische processen zoals ademhaling, hartritme, eetlust, bloeddruk, libido, hormoonhuishouding, vecht of vlucht reactie en ons immuunsysteem. Het bestaat uit de hypocampus, amygdala en hypothalamus.
De opslag van emotionele gebeurtenissen geeft ons de mogelijkheid om vervelende gebeurtenissen te vermijden en prettige ervaringen te herhalen. Ook kan dit deel van onze hersenen ervoor zorgen dat we irrationele dingen doen zoals dronken worden, vreemdgaan, overeten, geld uitgeven dat we niet hebben etc.
Tot slot hebben we nog het cognitieve brein. Dit deel van onze hersenen is, evolutionair gezien, vrij jong en is pas later in de menselijke evolutie ontstaan. Dit deel van ons brein is in verhouding vrij groot en anders van structuur. Het heeft veel denkvermogen, maar moet het vaak afleggen tegen de instincten van het reptielenbrein en onze emotionele behoeftes vanuit het emotionele brein. Hier verwerken we complexe informatie en geeft ons de mogelijkheid om te denken, beslissingen te nemen, te praten en te horen.
Het cognitieve brein bestaat uit 2 hersenhelften waarbij onze linkerhersenhelft zich vooral bezighoudt met taal, ratio, logica, objectiviteit en analyse. Onze rechterhersenhelft regelt vooral ons ruimtelijk inzicht, creativiteit, intuïtie, gevoel en subjectiviteit. Beide hersenhelften hebben elkaar nodig om optimaal te kunnen functioneren. Vooral bij ingewikkelde zaken is een goede communicatie tussen beide helften noodzakelijk.
Hoe problemen ontstaan
Ons brein beslaat slechts 2% van ons lichaamsgewicht, maar verbruikt wel 20% van onze zuurstof en stroomt ca 25% van ons bloed constant door onze hersenen. Naar schatting bevatten onze hersenen meer dan 100 biljoen zenuwcellen. Dit zou net zoveel zijn als alle sterren in de melkweg!
De beslissingen die we nemen hebben direct gevolgen voor hoe we ons voelen en denken en hoe we eruit zien en hoe gezond we zijn. We denken dat we, door onze ratio, alles heel rationeel beslissen en zelf in de hand hebben, maar dat is meestal niet het geval. Zoals je net hebt kunnen lezen legt dit deel van ons brein het vaak af tegen onze instincten en emotionele behoeftes.
In een bedreigende situatie zal je instinct het dus direct overnemen en je laten vechten of vluchten. Pas daarna krijg je de ruimte om erover na te denken en de situatie te analyseren. Zo gaat het ook met onze emotionele behoeftes. Emotionele problemen zijn dan ook vaak het gevolg van een niet goed functionerend limbisch systeem waar ons emotioneel geheugen ligt. Een vervelende ervaring in het verleden kan zo een soort litteken veroorzaken waardoor je, jaren later, alsnog reageert vanuit deze nare ervaring. Vaak is dit onbewust en heb je dus helemaal niet in de gaten dat je reageert vanuit de pijn die je in het verleden hebt geleden. Je reactie past niet bij de situatie zoals die nu is en dat kan voor vervelende en verwarrende situaties leiden.
Je prefontale cortex, geleden in het cognitieve brein is onder andere betrokken bij impulsbeheersing en functioneert zo als een soort politieagent die je wijst op irrationeel gedrag zoals teveel drinken en nemen van de juiste beslissingen zoals gaan sporten of dat koekje afslaan. Wanneer dit deel van je brein niet goed werkt kan het dus zo zijn dat je de verkeerde beslissing neemt en daardoor je gezondheid in gevaar brengt.
Hoe de gezondheid van je brein de kwaliteit van je leven kan beïnvloeden
Onderzoekers van de Cambridge universiteit hebben in een onderzoek ondervonden dat slechte beslissingen ertoe kunnen leiden dat je tot 14 jaar korter leeft. Slechte beslissingen waren oa roken, alcohol, drugs, niet bewegen, slechte voeding, te weinig slaap en teveel stress.
Ook hersenbeschadiging kan ertoe leiden dat je brein minder goed werkt. Een hersenbeschadiging is snel opgelopen en kan al ontstaan doordat je een keer met de fiets bent gevallen, je een voetbal hard op je hoofd krijgt of een auto-ongeluk hebt gehad. Wanneer je prefontale cortex is beschadigd kan dit er dus toe leiden dat je verkeerde beslissingen neemt (zie hierboven) en wanneer je emotionele brein is beschadigd kan dit ertoe leiden dat je je teveel door angst of andere emoties laat leiden.
Verkeerde keuzes in leefstijl kunnen ertoe leiden dat je hersens onvoldoende zuurstof, water of voedingsstoffen binnenkrijgen om goed te kunnen functioneren met alle gevolgen van dien. Zaken die de kwaliteit van je brein en daarmee ook van je gezondheid kunnen schaden zijn;
Drugs
Alcohol
Roken
Overgewicht
Ondervoeding (door slechte kwaliteit voeding en onvoldoende voedingstoffen)
Lage bloeddruk
(chronische) stress
Te weinig slaap
Te veel cafeïne
Te veel tv kijken en social media gebruik
Te weinig vocht
Te weinig beweging
Negatieve gedachtes
Ons brein heeft een grote rol als het gaat om onze hormonen. Vanuit de hypothalamus worden signalen afgegeven en ontvangen waarmee onze hormonen worden gereguleerd. Wanneer je brein niet optimaal kan functioneren vanwege bovenstaande, zal ook de hormoonhuishouding door de war geschopt worden met alle gevolgen van dien.
Wanneer je hormonale klachten hebt is het dus goed om te beoordelen welke keuzes je maakt en wat de invloed hiervan is op je brein en daarmee je gezondheid.